Điểm tin khoa học - Tháng 3/2023 - Biến đổi khí hậu và hi vọng của loài người từ khoa học thực vật
Khoa học thực vật mọc lên trong bối cảnh nhiên liệu hóa thạch bị "chém"
Báo cáo khí hậu mới nhất: Phải thay thế nhiên liệu hóa thạch ngay
Cách đây hai tuần, mình có dạy cho sinh viên về biến đổi khí hậu. Không phải chỉ đơn thuần là nhắc đến cái tên “biến đổi khí hậu” hay tầm phào rằng “ai rồi cũng thay đổi, giờ đến lượt khí hậu.” Tụi mình đã làm việc về mặt khoa học, nguyên nhân và hậu quả có thể diễn tiến của vấn đề này.
Chúng ta đang ở trong thời kì khí hậu biến đổi đây, nhưng không dễ để nói về nó. Khoa học khí hậu đứng một mình thì ổn, vì ta có thể giải thích một phần nguyên nhân – hậu quả được mà. Nhưng khi đòi tiến đến giải pháp thì ui da, va vào chính trị, kinh tế, văn hóa, và ý thức hệ như đi đường liên tục gặp gờ giảm xóc.
Đầu tuần nay, bản báo cáo rút gọn mới nhất được IPCC phát hành và lần này, nó nhắm trực tiếp vào ngành nhiên liệu hóa thạch thay vì đi mé mé như mọi lần.
Phần lớn khí thải nhà kính làm bầu khí quyển nóng hơn đến từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch và sử dụng chúng trong Công nghiệp.
3.6 tỉ người có nguy cơ chịu thiệt hại bởi biến đổi khí hậu. Vấn đề an ninh lương thực, an ninh nước có thể trở nên cấp bách khắp thế giới. Tình huống không ai muốn là có thể xảy ra chiến tranh do sự khan hiếm tài nguyên.
Hậu quả là thế, còn tình hình bây giờ ra sao?
Nền công nghiệp dựa vào khai thác và sử dụng than, dầu và khí đốt trên thế giới như hiện nay có thể tăng nhiệt độ (so với thời 1900) lên hơn 1,5 độ C trong tương lai gần, tầm 2030. Nếu tính thêm cả kế hoạch đầu tư xây dựng của các tập đoàn nhiên liệu hóa thạch thì tới 83% khả năng là Trái đất sẽ nóng lên hơn 2 độ C.
Mỗi một nấc nhiệt độ tăng thêm thì thời tiết sẽ càng khắc nghiệt, và thậm chí sẽ làm mất mát nhiều hình thái sinh học. Rất có khả năng rạn san hô bị xóa sổ, rừng thu hẹp, hay núi băng tan chảy.
Một ý lớn trong báo cáo này đề nghị các chính phủ và các tập đoàn cần phải cắt giảm tối đa nhiên liệu hóa thạch. Không đầu tư thêm để múc than, hút dầu lên nữa và tìm cách chuyển hóa những nhà máy năng lượng không sạch hiện tại một cách công bằng với tất cả các bên chịu ảnh hưởng.
Lấy hi vọng từ 100 câu hỏi quan trọng nhất của ngành thực vật học
Trong hoàn cảnh khí hậu biến đổi, ngành khoa học thực vật ngày càng quan trọng. Nó có thể giải quyết nhiều thử thách, nhất là đảm bảo nguồn lương thực thực phẩm cho dân số Trái Đất đang tăng.
Tuy vậy, những gì chúng ta biết về thực vật thường chỉ dừng lại ở các kiến thức phổ thông và ít cập nhật. Chẳng hạn như cây có cơ chế quang hợp (lấy vào CO2 và thải ra O2) để tạo thức ăn cho chúng và các sinh vật khác hưởng sái. Hết rồi.
Một nhóm tác giả thực hiện kiểu nghiên cứu khám phá vấn đề "quét chân trời" (horizon scanning) thu thập những câu hỏi về thực vật nào đang được chú ý, giúp lấy lại sự quan tâm và đầu tư dành cho ngành khoa học hiện đại mà tưởng cũ mèm này.
Ngoài sự tham gia của các nhà khoa học thực vật dày dặn kinh nghiệm, cả cộng đồng ... "mọt cây", là những người đam mê cây tột cùng, cũng được mời cho ý kiến. Bạn có thể tưởng tượng đến những cô nàng tóc đỏ Poison Ivy trong Batman nhưng là ... người tốt ý.
Hơn 600 câu hỏi được gửi về từ 15 quốc gia trên khắp 5 châu, 100 câu hỏi quan trọng nhất của ngành thực vật học được lựa chọn. Chúng vén màn hai xu hướng: có những vấn đề thực vật sống còn với loài người lại chưa được nghiên cứu, và có những vấn đề khoa học đã giải đáp nhưng công chúng chưa biết tới.
Tuy nhiên, điều làm mình hi vọng nhất lại tới khi so sánh kết quả với một nghiên cứu tương tự diễn ra cách đây 11 năm.
Lựa chọn phương tiện giao thông hòa hợp với thiên nhiên
Dưới đây là một poster của cơ quan giao thông Scotland.
Năm 2019, chính phủ Scotland trở thành chính phủ đầu tiên trên thế giới ban bố tình trạng khẩn cấp về khí hậu.
Phát thải từ vận chuyển chiếm 37% tất cả khí thải nhà kính ở Scotland.
Để giảm khí thải và cải thiện chất lượng không khí, chính phủ Scotland đã đặt ra một số mục tiêu, bao gồm cả việc giảm dần và loại bỏ nhu cầu về xe chạy bằng xăng và dầu diesel vào năm 2032. Họ vận động rằng di chuyển bền vững hơn có thể giảm lượng khí thải carbon và giúp tiết kiệm chi phí đáng kể.
Mình cũng rất muốn vi vu ván trượt đi muôn nơi.